پس از واریز سومین گروه از مشمولان اولین دوره یارانه معیشتی اعلام شد که دولت این یارانه را به حساب ۱۷ میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار ایرانی ـ که حدود ۵۹ میلیون از جمعیت ایران را شامل می‌شوند ـ واریز کرده است.

به گزارش تابناک اقتصادی»؛ پس از واریز مرحله اول دولت سامانه ای با شماره *۶۳۶۹# را معرفی کرد تا معترضین به حذف یارانه های معیشتی به این سامانه کد ملی خود را جهت بررسی ارسال کنند. حسین میرزایی سخنگوی ستاد شناسایی طرح حمایت معیشتی طی مصاحبه ای گفت:  ۵.۴ میلیون سرپرست خانوار به دریافت نکردن یارانه بنزین اعتراض کرده اند.

بیشتر معترضین اعتقاد دارند که دولت به اشتباه نام آن ها را از فهرست یارانه بگیران معیشتی حذف کرده است و آن ها جزء سه دهک بالای جامعه نیستند! اما دولت چه ملاک هایی برای حذف افراد از صف یارانه بگیران معیشتی در نظر گرفت؟

طبق آنچه توسط حسین میرزایی، سخنگوی ستاد شناسایی طرح حمایت معیشتی عنوان شد، دولت هفت ملاک را برای جداسازی سه دهک هشتم، نهم و دهم از باقی دهک ها و حذف یارانه معیشتی آن ها در نظر گرفت. این ملاک ها عبارت بودند از:

• شاخص اول: اعضای خانواده دارای واحد مسی، شغل و خودرو به طور همزمان باشند یا خانواری که دارای دو واحد ملکی باشد!

• شاخص دوم: خانوارهایی که ارزش ملک آنها در تهران و کلان‌شهرها ۱۲ میلیارد ریال و در سایر شهرستان‌ها ۹ میلیارد ریال باشد.

• شاخص سوم: خانوارهایی که دارای خودروی سواری بیش از ۳۰۰ میلیون تومان یا خودروی عمومی به ارزش بیش از ۴۰۰ میلیون تومان باشند.

• شاخص چهارم: کارفرمایانی که سه یا بیش از سه بیمه پرداز داشته باشند.

• شاخص پنجم: خانواری که سه سفر خارجی غیرزیارتی داشته باشد.

• شاخص ششم: گیرندگان تسهیلات بانکی با ارزش بیش از سه میلیارد ریال.

• شاخص هفتم: مجموع درآمدهای اعضای خانوار برای خانوار یک نفره چهار میلیون، خانوار دو نفره پنج میلیون تومان، خانوار سه نفره ۶ میلیون تومان، چهار نفره هفت میلیون تومان و خانوار پنج نفره و بیشتر هم هشت میلیون است.

همان گونه که ملاحظه می شود، ملاک های در نظر گرفته شده توسط دولت برای شناسایی دهک های بالای جامعه، ملاک های درآمدی است و می توان این گونه اظهار کرد که دولت برای دهک بندی خانوارهای جامعه از دهک بندی درآمدی استفاده کرده است، حال آنکه تا قبل از اجرای این طرح، دولت به دنبال آن بود تا خانوارها را بر اساس هزینه ها دهک بندی نماید. حسین میرزایی طی مصاحبه ای در همین رابطه گفته بود: گفتیم درآمد را کاری نداریم، روی هزینه‌ها متمرکز هستیم.

حالا پرسش این است که اگر دولت خانوارها را بر اساس هزینه ها دهک بندی می کرد، مشخصات خانوارهای حاضر در دهک های هشتم، نهم و دهم چه بود؟

برای بررسی ویژگی های هزینه ای سه دهک درآمدی بالای جامعه باید از گزارش های بودجه خانوارها که سالانه منتشر می شود کمک گرفت. متاسفانه آمارهای بودجه خانوارها در سال ۱۳۹۷ هنوز کامل منتشر نشده است اما می توان از آمارهای سال ۱۳۹۶ کمک گرفت.

هزینه سالانه دهک‌های هشتم، نهم و دهم در سال ۱۳۹۶ به ترتیب ۵۱.۴ میلیون تومان، ۶۸.۸ میلیون تومان و ۱۳۰.۶ میلیون تومان بوده است. یعنی به صورت ماهانه در سال ۱۳۹۶ هزینه این دهک‌ها به ترتیب ۴.۲ میلیون تومان، ۵.۷ میلیون تومان و ۱۱ میلیون تومان بوده است.

همان گونه که از جدول زیر ملاحظه می‌گردد میزان هزینه‌ای که این سه دهک برای خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در سال ۱۳۹۶ پرداخت کرده اند به ترتیب ۱۳.۲ میلیون تومان، ۱۶.۲ میلیون تومان و ۲۱.۸ میلیون تومان بوده است.

همچنین میزان هزینه سالانه این دهک‌ها برای تفریح و امور فرهنگی به ترتیب برای دهک‌های هشتم، نهم و دهم، حدود یک میلیون تومان، ۱.۵ میلیون تومان و ۳ میلیون تومان بوده است. سایر ویژگی‌های هزینه‌ای این سه دهک را در جدول زیر ملاحظه می‌کنید.

حالا حذف شدگان از صف یارانه بگیران معیشتی می‌توانند وضعیت هزینه‌های سالانه خود در بخش‌های مختلف در سال ۱۳۹۶ را با جدول بالا مقایسه کنند و ببینند آیا در دهک‌های هشتم، نهم و دهم جامعه قرار دارند یا خیر.

پرسش دیگر این است که چرا دولت بر خلاف آنچه قبلاً اعلام کرده بود، برای دهک بندی از هزینه‌ها استفاده نکرد و به دنبال دهک بندی از طریق درآمد‌ها رفت؟

هر چند به نظر می‌رسد دهک بندی خانوار‌ها از طریق هزینه‌ها منطقی‌تر است، دولت به دلیل آنکه اطلاعات جامعی در مورد میزان هزینه کرد خانوار‌ها در بخش‌های مختلف در یک سال نداشت، بنابراین نمی‌توانست آن‌ها را بر اساس هزینه‌ها به صورت دقیق دهک بندی کند. به همین منظور سعی کرد تا از طریق اسناد و مدارکی که دارد، از جمله سند‌های ملکی، حساب‌های بانکی و وام‌های دریافتی توسط افراد، حقوق‌های دریافتی افراد، سند‌های مربوط به خودرو‌هایی که به نام فرد می‌باشد، سفر‌های خارجی که فرد در یک سال رفته است و . دهک بندی خانوار‌ها را انجام دهد.

در این حالت، علاوه بر مزیتی که دولت در زمینه در اختیار داشتن اطلاعات داشت، مسئولیت پاسخگویی را از روی دوش خود برداشته و بر دوش تک تک افراد حذف شده از صف یارانه بگیران معیشتی قرار می‌داد. حالا فرد معترض به حذف باید در صورت اعتراض به حذف ثابت کند که تمکن مالی وی به آن اندازه نیست که در دهک‌های هشتم، نهم و یا دهم جامعه قرار بگیرد و به دولت اجازه کنکاش در دارایی‌های خود از جمله حساب‌های بانکی را جهت اثبات حرف خود بدهد!